Laburpen Exekutiboa

Nazioarteko ingurune politiko eta ekonomikoa aldakorra da eta ezin da aurreikusi. COVID-19ren agerraldiak munduko ekonomian eta geopolitikan lehendik zeuden joerak bizkortu eta puztu ditu. Teknologia berriek, digitalek zein adimen artifizialekoek, are gehiago zaildu dute eskenatokia. Ziberespazioak domeinu berri bat eskaintzen du, non estatuek euren interesak aurrera eraman ditzaketen eta euren arerioak ahuldu. EBk eta Espainiako Estatuak ez dute frogatu inguru horretan ondo funtzionatzeko beharrezkoa den pentsamendu edo ekintza bizkortasuna. Baina nazioarteko ingurune berriaren konplexutasunak eta malgutasunak aukerak ematen dizkie Euskal Herria/Euskadi gisa errekonozitu gabeak diren estatuei.
Nazioarteko ingurune horretan arrakastaz funtzionatzeko, Euskal Herria/Euskadik bere Estrategia Handia garatu behar du.

–

Estrategia Handia herrialde batek etorkizunean bere buruari buruz duen narrazioa da. Estatu bat eraikitzeko, Euskal Herriak bere buruari buruzko narratiba eraiki behar du. Narratiba honek Euskal Herria munduan non dagoen, non egon nahi duen eta hara nola iritsiko den jasoko du. Euskal Herria/Euskadiren balioak ere jaso behar ditu, eta, bereziki, Euskal Herriak/Euskadik munduari eskain diezaiokeena. Kokteletan, inork ez du entzuten bere buruaz bakarrik hitz egiten duen hori.

–

Gauza bera gertatzen da nazioarteko harremanetan. Herrialde batek eragina irabazten du, ez sinpatiaren ondorioz, baizik eta munduaren arazoak kudeatzen edo konpontzen lagun dezakeenaren arabera; hau da munduak faltan botako lukeenean herrialdea ez balego. Eragina handitzeko, Euskal Herriak munduko arazoak konpontzeko zer eskain dezakeen identifikatu behar du, edo, gutxienez, herrialde hartzaileen arazoak nola arindu ditzakeen. Erreferendumaren ondoren Kataluniari, edo berriki Artsakhi, Azerbaijanen inbasio bortitzaren ondoren, babesik ez eman izanak, eraginik gabeko sinpatia hutsa irabaztearen arriskuak erakusten ditu.

–

Euskal Herria/Euskadiren kanpo-estrategiak bere Estrategia Handiaren ondorio izan beharko luke. Kanpo-estrategiak Euskal Herriaren/Euskadiren nazioarteko helburuak identifikatzen ditu. Eskura dauden baliabideekin lotzen ditu, giza baliabideekin zein baliabide fisikoekin erkatzen, bai eta baliabide horiek hedatzeko bitartekoekin ere. Estrategia ororen muina da nola lotu politikariaren helburu eta asmo amaigabeak baliabideek zein murrizketa geopolitikoek dakartzaten mugekin.

–

Euskal Herria/Euskadiren kanpo-estrategiak aktiboki saiatu behar du Euskal Herriak munduan duen lekua aldatzen/hobetzen. Baina, era berean, ezin ditu alde batera utzi egungo Westfaliako nazioarteko sistemak ezarritako mugak, ezta Espainiako Estatuak Euskal Herriaren eta Euskadiren nazioarteko anbizioak zapuzteko hartutako erabakiak ere. Euskal Herriaren nazioarteko helburuek koherenteak izan behar dute herrialdearen eraikuntzaren helburu politiko eta sozialekin. Horregatik, kanpo-estrategiak Estrategia Handitik eratorri behar du. Barne-politikatik dibortziatuta dagoen edozein kanpo-politikak ez du aurrera egingo. Gainera, kanpo-estrategiak jorratu behar dituen gaietako asko barne-politikarekin lotuta daude zuzenean, hala nola atzerriko inbertsio zuzenarekin (AIZ), zibersegurtasunarekin eta abarrekin.

–

Kanpo-estrategiak Euskal Herriko botere-aktibo bigunak identifikatu behar ditu – Herrialdea eta bertako gizartea atzerritarrentzat erakargarri egitea eragiten duten Euskal Herriko kultura-, gizarte- eta hezkuntza-alderdiak –, eta aktibo horiek botere bigun bihurtzeko mekanismoak hartu behar ditu kontuan. Estrategiak kontuan hartu beharko luke, halaber, zein botere-aktibo bigun sor daitezkeen Euskal Herrian: Zer ekintza edo proiektuk egingo luketen Euskal Herria atzerritarrentzat erakargarriago (Bilbon “eraikitako botere-aktibo bigun” baten adibide handia da Guggenheim).

–

Estrategiak gogorra izan beharko luke Euskal Herriko nazioarteko jarduerei dagokienez, helburu nazionalekin lotuta daudela ziurtatuz. Ez du zentzurik argazkian ateratzeak, herrialdeari inolako onurarik ekartzen ez badio.

–

Euskal Herriko diplomazia kanpo-estrategia aplikatzen saiatu beharko litzateke. Nazioarteko eztabaidetan eta harremanetan aktiboki parte hartzen duten eragileen (gobernukoak eta gobernuz kanpokoak) kopuruaren eta motaren hazkundea aprobetxatu beharko luke.

–

Kanpo politika jada ez da mugatzen onartutako estatuetara eta Vienako Konbentzioaren arabera egiaztatutako diplomatikoetara. Euskal Herriak ere aprobetxa ditzake sortzen ari diren diplomazia berriak, hasi Diplomazia Digital eta Zibernetikotik eta Zientzia, Kirol eta Turismo Diplomaziaraino. Diplomazia berri hauek nazioarteko harremanekin lotzen dira hiru ardatzetan: Agentzia (diplomatikoak nor diren), prozesua (diplomatikoek erabiltzen dituzten tresnak eta metodoak) eta domeinua (diplomazia aplikatzen zaion gaia).

–

Euskal Herriko diplomaziak hiru ardatzetan jardun behar du. Hirien diplomaziak, hiri-arazo ugariz arduratzen diren hirien arteko harreman gero eta handiagoek, bide malguagoa eta praktikoagoa eskain dezakete Euskal Herriaren helburu politikoak ziurtatzeko, eta Eusko Jaurlaritza bezala jardutea baino interesgarriagoa izan daiteke. Espainiako Estatuaren ekintzek Euskal Herriko hirien ekintza-askatasunean, Eusko Jaurlaritzarengan eragiteko baino muga gehiago izango dute.

–

Teknologia digitalak informazio eta analisi-iturri estima ezinak dira, bai eta eraginaren biderkatzaileak ere, bereziki baliabide mugatuak dituzten herrialdeentzat, hala nola Euskal Herriarentzat. Baina teknologia berrien erabileraren berrikuntza hedabide sozialetatik, lineako hitzaldietatik eta gamifikaziotik haratuago hedatu beharko litzateke. Turismoa, hezkuntza, zientzia eta teknologia bezalako eremuek Euskal Herriak bere helburu estrategikoak (eta Estrategiko Handiak) lortzeko eremu emankorrak eman ditzakete Madrilgo haserrea piztu gabe. Diplomaziaren berrikuntza bera botere-iturri biguna izan daiteke Euskal Herriarentzat, beste batzuk herrialdeko esperientziatik eta jardueretatik ikasten saiatzen baitira.

Nazioarteko esparrua

Edozein Estrategia Handik nazioarteko ingurunean oinarrituta egon behar du. Nazioarteko ingurunea den bezalakoa izan behar du kontuan, eta ez estratega horrek izatea nahi duen bezalakoa. Nazioarteko ingurunea aldatu ahala, Estrategia Handiak egokitu egin behar du. Estrategia Handiak, behe-mailako estrategiek bezala, nazioarteko inguruneari forma eman nahi dio, baina hark ere moldatzen du.

–

Gaur egungo nazioarteko ingurunea 30 eta 40 hamarkadatakoa bezain aldakorra da. Aldakortasun hori areagotu egin da COVID-19ren agerraldiarekin. COVID-19ren zeregin nagusia aurretik zeuden azpiko joerak bizkortzea eta, batzuetan, agerian uztea izan da. Hori gertatu da ekonomian, lan-merkatuan eta gizartearen digitalizazioan, bai eta diplomazian eta geopolitikan ere.

–

Lehen begiratuan, kaltetutako herrialde nagusia Txina zela zirudien. Txina hazkunde ekonomikoaren desazelerazioa eta COVID-19ren eztanda jasaten ari zen Wuhanen 2019ko abenduan, eta Txinako agintariek hari aurre egiteko hartu zituzten neurri zorrotzek herrialdearen arazo ekonomikoak larriagotzen ari zirela zirudien, eta, ziurrenik, haren egonkortasun soziala mehatxatzen. Urtebete geroago, Txinak lehen agerraldia kontrolatzeaz gain, ondorengo agerraldiei eustea ere lortu du, eta bere ekonomia, berriz, % 4 hazi da. Hori % 6ko hazkundearen aurreikuspenetik urrun dago, baina horrek esan nahiko du Txinako ekonomia 2021aren hasieran 2020aren hasieran baino handiagoa izango den munduko ekonomia bakarrenetakoa izango dela.

–

Aldi berean, AEBk eta Europak porrot egin dute birusaren kontrolean, gero eta ondorio ekonomiko handiagoekin. Badirudi kontakizun honek Txinaren botere erlatiboa eta eragina areagotzen dituela. Baina birusaren kontrolean izan duen arrakasta nabaria izan bada ere Txinarekiko erresuminak eta mesfidantzak sortu dira, batez ere Mendebaldean, birusaren hasierako fasea gaizki erabiltzeak bultzatuta. Mendebaldeko gobernuek noski hau ere bultzatzen dute neurri batean, birusa gaizki erabiltzearen errua Txinara pasatzeko irrikaz.

–

USAko hauteskunde emaitza Txinak munduan duen eraginarentzat erabakigarria izango da bai eta beronen arrakastari begira ere. Gaur egun argi dago Biden urtarrilean Etxe Zurira bidaliko dutela. Horrek ez du esan nahi, nahitaez, Txinarekiko jarrera leunagorik . Demokratek arazoak dituzte Txinarekin merkataritza dela eta, bai eta Hong Kongen eta giza eskubideen inguruan. Biden prest egongo da Txinarekin ahula ez dela frogatzeko. Administrazio berriaren lehen hilabeteetan, COVID-19ren aurkako barne-borrokak eta ekonomia berriz ere berdintasun-egoeran egoteko ahaleginak izango ditu ardatza. Hala ere, epe luzeagora, litekeena da Biden administrazioak ikuspegi neurritsuagoa eta ez hain aldakorra garatzea Txinaren igoerari eusteko. Biden inauguratu aurretik Trump garaitu eta haserretu batek egiten duena ez da hain erraza iragartzen ere.

–

Bitartean, Europako Batzordeak bere burua “Batzorde geopolitiko” gisa aldarrikatu arren, EBen nazioarteko eraginak behera egiten jarraitzen du. Neurri batean, horrek segurtasun- eta defentsa-politika bateratuaren bilakaera eragozten duten barne-banaketak islatzen ditu. Turkiarekiko politika da gakoa. Frantziak gero eta gatazka gogorragoa du Turkiarekin Ekialde Ertain osoan, Ipar eta Erdialdeko Afrikan eta Kaukason. Ekialdeko Mediterraneoan, Frantziak Grezia eta Zipre, EBko kideak, babesten ditu petrolio eta gas hobien lehian.

–

Frantziako eta Turkiako presidenteek irainak trukatu dituzte eta enbaxadoreak erretiratu egin dira. Baina Frantziak ezin du ziurtatu EBk Ankararen aurka duen jarrera bateratua; izan ere, Espainiak eta Italiak interes komertzial handiak dituzte Turkian, eta Alemania beldur da Erdoganek migrazioaren iturria berriro irekiko ote duen. Antzeko istorioak konta daitezke EBk Txina eta Errusiarekiko duen politikari buruz. Bien bitartean, EBren nazioarteko posizioa are ahulagoa da Brexit-aren eta COVID-19ren agerraldia kudeatzeko ezintasunaren ondorioz, bai Europa mailan bai nazio mailan. EB gero eta gutxiago hartzen da gobernantza politiko edo ekonomikoaren eredutzat.

Gatazkaren Agenda

Nazioarteko sistemaren ezaugarri nagusia azken urteotan Nazioarteko Segurtasunaren Agenda Berriaren eta agenda geopolitiko tradizionalago baten arteko gatazka larria izan da. Nazioarteko Segurtasunerako Agenda Berria (NISA), batzuetan Gai Globalen Agenda deitua, milurtekoaren hasieran garatu zen. Nazioarteko terrorismoa irailaren 11ren ondoren nazioarteko segurtasuneko gaitzat hartzeko beharrak bultzatu zuen. Hori lortzeko, nazioarteko segurtasuna honela birdefinitu zen: gizabanakoaren segurtasuna eta ongizate ekonomikoa estatu barruan, estatuaren segurtasuna eta egonkortasuna izan beharrean. Horrek, egia esan, nazioarteko segurtasunaren definizioaren barruan sartu zuen nazioarteko terrorismoa, baina baita beste gai batzuk ere, hala nola klima-aldaketa, pobrezia, finantza-egonkortasuna, migrazioa, ingurumenaren degradazioa eta gaixotasun pandemikoak.

–

Zentzu batean, gizateria osoarentzat existentzialak ziren gaiak ziren, edozein estatu indibidualentzat mehatxu bat baino gehiago. Are garrantzitsuago, elkarren mendeko gaiak zirela frogatu zuten (beharrezkoa zen holistikoki lantzea), edozein herrialde edo herrialde-taldetatik haratuago hedatzen zen mundu-mailako lankidetza eskatzen zutenak, eta gobernuetatik haratuago zihoan lankidetza eskatzen zutenak, gizarte zibilera oro har zabalduaz. COVID-19k frogatu duen bezala, estatuen segurtasunean ondorioak zituzten segurtasun kontuak ere baziren.

–
Europan, bereziki, Nazioarteko Segurtasunerako Programa Berria garrantzitsua den bakarra dela pentsatzeko joera egon da. Gerra Hotzaren ondoren, Europako arduradun politikoak konbentzitu ziren potentzia handi guztiak munduko arazoen konponbidean jarriko zirela. Europako atzerri-politika eta zerbitzu diplomatikoak neurri handi batean berrantolatu egin ziren gai horiek jorratzeko, eta Europar Batasuna subiranotasunaren banaketa-eredu eta diplomazia arau-emaile bihurtu zen. 2008an Georgiaren errusiar inbasioa, Krimearen hartzea eta 2014an Ukrainaren ezegonkortasuna eta Hegoaldeko Txinako Itsasoan txinatar irmotasun gero eta handiagoa, potentzia handi guztiak europarren ikuspegi liberalarekin bat ez zetozela gogorarazteko modu bortitza izan ziren. Gehiago eutsi zieten lurraldeari eta baliabideei, botere-orekari eta eragin-eremuei buruzko gatazkan oinarritutako agenda geopolitikoei.

–

Nolanahi ere, programa geopolitikoak garrantzi handiagoa hartu du azken urteotan, eta Europako Batzordeak ere “geopolitikoagoa” izan nahi du, eta Frantziak Turkiarekin duen norgehiagoka geopolitikoak berak erakusten du hori. Arazoa da programa geopolitikoetan zentratzeak ahuldu egiten duela nazioarteko komunitateak munduko gaiei edo Nazioarteko Segurtasunerako Programa Berriari heltzeko duen gaitasuna. Munduko arazoak denbora luzez garatzen dira. Tratamenduan porrot egiteak kostuak dakartza etorkizunean, gobernu gehienen bizitzetatik askoz harago.

–

Arazo geopolitikoak berehalakoak eta premiazkoak izan ohi dira. Bere erabileran izandako porrotak, okertu zen gobernuan eragiteko joera du. Bilera multilateraletan, korridoreetako elkarrizketak gai geopolitikoetan zentratzen dira, eta gai globalak, berriz, osoko bilkuran.

–

COVID-19k agenden arteko gatazkan dagoen joera hori areagotu egin du berriro. Birusa eta haren etorkizuneko bilakaera ulertzeko erronka zientifiko nagusietako bat birusaren jatorria identifikatzea eta gaixotasunaren filogenesia ezartzea da. Kontua ez da soilik COVID-19 hobeto ulertzea, baita pandemikoak izan daitezkeen beste gaixotasun batzuen aurrean ditugun ahultasunak ere ulertzea: non gurutzatzen dira gizakiak? Zein dira espezie garrantzitsuenak? Nola komunikatzen da birusa gurutzatze-puntutik gizakien erdiguneetara? Nola eta noiz jakinarazi zen COVID-19 Txinatik mundu osora? Gai horiek guztiek ikerketa zientifiko lasai eta desgrinatsua eskatzen dute. Zoritxarrez, erru geopolitikoen jokoaren parte bihurtu dira; izan ere, mendebaldeko gobernuek birusa gaizki erabiltzearen errua Txinari egotzi nahi diote. COVID-19ren filogenesia auzi geopolitiko bihurtu da, zientifikoa baino gehiago. Diplomaziaren erronketako bat, hain zuzen ere, plataforma neutral bat sortzea da, hainbat herrialdetako zientzialariek beren ikerketak egin ditzaten.

Gerra Hotzean, argi zegoen nazioarteko sistema bipolarra zela: bi superpotentzia handik borroka militarra eta ideologikoa bilatzen zuten. Nahiz eta bazeuden beste potentzia handi batzuk nolabaiteko ekintza-askatasunarekin -adibidez, Txina, zatiketa txino-sobietikoaren ondoren, eta India-, nazioarteko sistemaren oinarrizko egitura Estatu Batuen eta Sobietar Batasunaren arteko liskarrak osatzen zuen, euren aliatuek indartua.

–

Era berean, Gerra Hotzaren amaieraren eta Sobietar Batasunaren kolapsoaren ondoren, argi geratu zen nazioarteko sistema polobakarra zela. Estatu Batuen nagusitasun ekonomiko eta militar ikaragarriak egoera bat sortu zuen, non beste ezein estatuk ezin zion aurre egin Estatu Batuetako politikari, non Estatu gehienak (Errusia bezalako etorkizuneko Estatu errebisionistak barne) Estatu Batuen lidergoa onartzeko prest zeuden.

–

Aditu batzuek hau AEBen une polobakarra dela esan dute. Estatu Batuek beren nagusitasuna baliatu ahal izan zuten Estatu Batuetako arauen arabera funtzionatuko zuen ekonomia globalizatuaren helburu politikoetan aurrera egiteko, globalizazio hori Munduko Merkataritza Erakundean eta Internet globalean gorpuztuz. Hamarkada bat lehenago edo hamarkada bat geroago sortu izan balitz, oso litekeena da Internet global bakar bat ez sortzea. Aholkulari akademiko eta politiko estatubatuarrek globalizazioa nazioarteko sistemaren bilakaera natural eta saihestezin gisa aurkeztu zuten, ezin zena gelditu. Hori egitean, gutxietsi egin zuten globalizazioa zein mailatan zegoen Estatu Batuen nagusitasunaren mende bai eta ekonomia globalizatuaren funtzioaren azpian dauden balio orokor eta arau multzoen menpe.

–

AEBen sinesgarritasuna munduko nagusi gisa, eta Mendebaldearen ospea oro har, murriztu egin da Irakeko gerraren zurrunbiloaren eta 2008ko finantza-krisiaren ondoren. 2016an Donald Trump AEBetako presidente hautatzearekin eta COVID-19ren agerraldiaren kudeatu txarrarekin bizkortu baino ez da egin prozesu hori. Errusia eta Txina bezalako estatu errebisionistek ez dute ikusten zergatik onartu behar duten AEBen lidergoa edo mendebaldeko balioak. Gero eta gehiago azpimarratzen dute hitza eta botoa izatea XXI. mendeko nazioarteko sistemaren eraketan.

–

Ondorioz, Euskal Herria/Euskadiren kanpo-estrategiak kudeatu behar duen nazioarteko sistema Bigarren Mundu Gerra amaitu zenetik beste edozein unetan baino zailagoa eta lurrunkorragoa da.

–

Analista batzuek diote nazioarteko sistema multipolar bat sortzen ari dela, Europako geopolitikan nagusi izan ziren sistema multipolarren antzekoa, Westfaliako Itunetik Europako Ekonomia Erkidegoa sortu arte. Estatu Batuen nagusitasunak eta sinesgarritasunak behera egin ahala, Txina, Errusia eta India bezalako potentzia handiak beren eragin-eremuetako gune gisa azaleratzen ari direla diote. Europako geopolitikan bezala, aliantza dinamikoak eta aldakorrak osatuko dituzte sistema menderatzeko mehatxua egiten duen edozein potentziaren aurrean orekatzeko, une honetan, ziurrenik, AEBak edo Txina. Txinaren eta Errusiaren arteko elkarlan estuarekin (AEBei eusteko diseinatua) orekatu egi nahi da Pompeo AEBko Estatu Idazkariak Txinari eusteko “angloesferan” oinarritutako aliantza bat sortzeko asmoa , hitzaldi batean azaldua.

–

Hala ere, beste analista batzuek diote sistema ezin dela egiazki aldeaniztuna izan, AEBen nagusitasun militar, teknologiko eta ekonomiko etengabea dela eta. Hala ere, sistema aldebakarrekoa dela dioten baieztapenek ez dute sinesgarritasunik, eta Estatu Batuen ahalmen militarrak gehiegi baloratzen dituzte (edo, agian, Txinaren moduko arerio potentzialen gaitasunak gutxiesten dituzte), eta iradokitzen dute horren ordez polo anitzeko sistema mugatuaren terminoetan pentsatu beharko genukeela.

–

Garai horretan Britainiar Inperioa munduko superpotentzia zen. Nagusitasun militar izugarria zuen, eta munduko ekonomiarik handiena izaten jarraitzen zuen, baina gainbehera erlatiboan Alemania eta Estatu Batuekin alderatuta. Errege Itsas armadak nazioarteko merkataritzaren eta finantzen bermea izaten jarraitzen zuen, eta Londresek munduko finantza zentroa. Hala ere, gobernu britainiarra etengabe arduratzen zen inperioaren iraunkortasunaz, eta aktiboki bilatzen zuen estatuen arteko gatazkak saihestea.

–

Britainia Handiaren itxurazko nagusitasuna gorabehera, beste estatu batzuk haren interesen atzetik ibili ziren, Londresen jarreraz bidegabeki kezkatu gabe, komenientziazko aliantzen arrakasta txundigarri batean.

–

Egungo egoerarako eredu hobea izan daiteke aldebakarreko edo alde anitzeko ereduak baino. Estatu Batuek munduko superpotentzia izaten jarraitzen dute, baina gero eta barnerakoiagoak eta potentzia hori probatzeko uzkurragoak dira. Bitartean, beste potentzia batzuk gai dira beren interes nazionaltzat hartzen dutena jazartzeko, eta horrek estatuen arteko gatazka erreal edo potentzial gero eta gehiago sortzen ditu.

–

Randall Schweller akademiko amerikarrak nazioarteko sisteman pentsatzeko beste modu bat proposatu du: munduko ordena entropiko bat. Schwellerrek, historikoki, presioa nazioarteko sistemetan metatzen dela argudiatzen du, dagoen egiturak jada ez baitu boterearen oreka islatzen. Presio hori, azkenean, gerra hegemoniko batek arintzen du, ondoren, nazioarteko sistema berri bat sortzea ahalbidetzen duena, Bigarren Mundu Gerraren amaieran gertatu zen bezala. Hala ere, arma nuklearren garapenak esan nahi du nazioarteko sisteman lehiatzen diren estatu nagusiak jada ezin direla gerra hegemonikoetara arriskatu.

–

Horrek ez du esan nahi estatuen arteko gatazkarik egongo ez denik, ezta indarkeriarik ere, baizik eta estatuek kontenitu egingo dutela, suntsipen nuklearrera iristeko arriskua saihesteko. Ondorioz, sistemaren barruko presioak ezingo dira askatu, eta ezingo da botere-oreka aldakorra islatzeko gai den nazioarteko sistema berririk sortu. Gatazka eta anabasa errutinazkoak izango dira, nahiz eta mugak izaten jarraituko duten, eta liskarrak sarritan bitarteko ez militarren bidez libratuko dira (adibidez, gerra komertzialak, gatazka zibernetikoak). Denborarekin, nazioarteko sistema gero eta gehiago desordenatuko da, sistema berri bat ezartzeko baliabiderik izan gabe. Testuinguru horretan ezartzen du Schwellerrek entropia printzipioarekiko analogia, sistema itxiak beti egoera ordenatuago batetik hain ordenatua ez den beste batera garatzen direla. Schwellerren analisia bat baino ez da, baina badirudi bat datorrela ikusten ari garen garapen askorekin.

–

Euskal Herria/Euskadiren kanpo-estrategiarako gakoa EBk munduko ordena edo desordena aldakor horretan duen lekua eta zeregina ulertzea da. 80ko eta 90eko hamarkadetan, Txinak sobietar osteko mundu multipolar berri bateko poloetako bat bezala hartu zuen EB. Orain nahiago du Alemaniaren eta, neurri txikiagoan, Frantziaren terminoetan pentsatu.

–

Lehen esan bezala, EBk mundu multipolar edo entropiko batean eginkizun garrantzitsua betetzeko duen gaitasuna ahuldu egin da, atzerri- eta segurtasun-politika komun eraginkorra egiteko gaitasunik ez duelako. Brexitek nabarmen murriztu du Batasunaren ahalmen militarra. Kanpo Harremanetarako Zerbitzua (SEAE) oraindik ez da Batasunaren diplomazia-zerbitzu bihurtu. Europar Batasunak erabaki behar du XXI. mendeko geopolitikan eragile izan nahi duen, Txina bezala, edo beste eragile geopolitiko batzuek jokaleku gisa duten mapa bat, Afrika bezala. Orain arte, eta Batzorde geopolitikoago baten asmoak gorabehera, badirudi Europa noraezean doala Afrika bezala. Horrek ondorio larriak ditu Euskal Herriaren kanpo-estrategiari buruzko erabakietan.

Europar Batasuna

–

Beste arlo batzuetan bezala, COVID-19k Europar Batasunaren barruan lehendik zeuden joerak puztu edo bizkortu ditu. Europako Batzordetik sortu den propaganda etsi samarra gorabehera, EBk ez du pandemia onik izan. Brexit osteko aurrekontu bat negoziatzeko zailtasunak zituen. Burruntzi deitutakoen eta Mediterraneoko herrialdeen arteko zatiketak areagotu egin ziren krisiaren ondorengo suspertze-funtsa negoziatzeko ahaleginetan. Azkenean, Europako Kontseiluan akordio batera iritsi ziren, inor gogobete ez zuen eta orain Europako Parlamentuaren onespena lortzeko borrokan ari den emaitza bati buruz.

–

Batzordea ez zen gai izan birusari emandako erantzuna koordinatzeko, bai proben segurtasunari eta babes-ekipoari dagokienez, bai gobernuek hartutako neurriei dagokienez. Estatu kideek mugak itxi zituzten eta ondasunen eta herritarren joan-etorri askea mugatu zuten. Euren artean lehiatu ziren probak eta babes ekipoa ziurtatzeko. Industria handiak subsidiatu zituzten, batez ere turismoaren eta hegazkingintzaren sektoreetan. EBko arauen arau-hauste horiek a posteriori berrestera mugatu zen Batzordea.

–

Dokumentu honek agerian utzi ditu EBen nazioarteko eragina eta, potentzialki, segurtasuna ahultzen duten atzerri- eta segurtasun-politikari buruzko desadostasunak. Politika ekonomikoari eta fiskalari buruzko desadostasunek eta gobernantza-gaiek gero eta zatituagoa dagoen Europa sortzen ari dira. Batasun bakarraren ordez, EB interes nazional partekatuen inguruan eraikitako eskualde-talde batzuetan bihurtzen ari da berehala. Funtsean, euroaren barruan eta kanpoan daudenen arteko banaketa dago. Eurotik kanpo daudenak, aldi berean, elkartu nahi ez duten eskandinaviar aberatsen eta hori egin ezin duten Ekialdeko europarren artean banatuta daude.

–

Esan bezala, aurrekontuen eztabaidetan hausturak ikusten dira zergadunen artean, gehiago ordaintzeari uko egiten diotenak, onuradunen artean, gutxiago jasotzeari uko egiten diotenak, eta Frantzia eta Alemania bezalako herrialdeen artean, dena batuta mantentzen saiatzen direnak. Desadostasun sail bereizi batek, ekialdeko herrialde autoritarioenak eta ipar-mendebaldeko herrialde liberalenak banatzen ditu. Desadostasun horiek banaketa-ildo berberen inguruan batzen diren heinean, EBk herritarren segurtasuna eta ongizate ekonomikoa bermatzeko duen gaitasuna murriztu egiten da. Euskal Herria/Euskadi bezalako herrialde baten kanpo-estrategia errealitateen gainean eraiki behar da, Europar Batasunaren nahi edo aspirazioen gainean baino gehiago.

 

Espainia

–

COVID-19k Espainiako estatuaren egiturazko arazoak azaldu ditu. Espainia estatu federala da, eta ez du onartzen. Ondorioz, gobernu autonomikoen eskumenak gutxi gorabehera zehaztuta dauden bitartean, gobernu zentralarenak mugagabeak dira. Gobernu zentralak behin-behineko konstituzio baten menpe dago, erkidegoetako gobernuei eskumenak itzuli aurretik eratutakoa.

–

Horrek zaildu egiten du bi mailen arteko gobernuaren lankidetzaren funtzionamendu eraginkorra, Alemania benetan federalean hain ongi funtzionatu duena. Gobernu zentralak pandemiari emandako erantzuna alarma-egoera deklaratzea izan zen, eta, ondoren, birusaren kudeaketa zentralizatzen saiatu zen, bi hamarkadatan gutxieneko erantzukizunak izan dituen eta funtzio hori betetzeko giza baliabideen kopurua eta kalitatea ez duen Osasun Ministerio batean.

–

Ezinbesteko ondorioa kudeaketa kaotiko txarra izan zen, bai aplikazioaren aldetik, bai blokeoaren erlaxazioaren aldetik. Esperientziak astinduta, gobernuak pandemiaren kudeaketa berriro zentralizatzen ez saiatzea erabaki zuen. Baina horren ondorioz, eskualdeko gobernuek birusari aurre egiteko erantzukizuna jaso dute, baina ez horretarako ahalmenak. Ez da soilik gobernu jakin baten jardunbide on edo txarren kontua, baizik eta Estatu espainiarraren bihotzera doazen arazo estrukturalen kontua.

–

Espainiako Estatuaren disfuntzioak COVID-19ri emandako erantzunetik harago doaz. Argi eta garbi definitutako atzerri- edo europar politikarik ez egoteak Espainiaren nazioarteko eragina eta herritarren interesak babesteko eta sustatzeko gaitasuna ahultzen ditu. Teorian, Brexitek eta Erresuma Batua EBtik erretiratzeak aukera berriak ireki behar zituzten Espainiarentzat Europan. Baina Espainiak zer nolako Europa nahi duen zehazteko duen ezintasunak lidergo-papera betetzeko gaitasunik gabe utzi du. Europaren alde dagoela edo Europa gehiago nahi duela esatea ez da politika europarraren parekoa. Europak izan dezakeenaren edo izan behar duenaren ikuspegi desberdinak daude, baita Alemania eta Frantziaren artean ere. Espainiak eztabaida hauetan zeresanik ez badu, ezin du emaitzetan eraginik izan.

–

Era berean, Espainiak zibersegurtasunean duen jarrera pasiboa da. Teknikoki ona da defentsako zibersegurtasunean, baina ez da aktore garrantzitsua erasoko operazio zibernetikoetan. Honek ez du soilik eztabaida zibernetiko nagusietan duen eragina murrizten. Defentsa zibernetiko onena erasoaldia da. Espainiak ziberespazioan bere herritarrak babesteko duen gaitasuna, beraz, mugatua da.