TELESFORO MONZON eLab / Euskal Herrigintza Laborategia

COVID-19 eta Txina: «Gerlari otso» diplomazialarien garaia

Testu hau beste hizkuntza hauetan ere eskuragarri: English Español

COVID-19 eta Txina: «Gerlari otso» diplomazialarien garaia.

shaun_riordan-zb

SHAUN RIORDAN

Nazioarteko Ikasketen Europako Institutuko Diplomazia eta Geopolitika Katedraren zuzendaria.

Download PDF

SHAUN RIORDAN

Nazioarteko Ikasketen Europako Institutuko Diplomazia eta Geopolitika Katedraren zuzendaria.

Download PDF

Mundu osoko behatzaileek, Txinak COVID-19 birusa nola kudeatu duen, bai eta hori dela eta egindako kritikekiko erakutsi duen gehiegizko sentsibilitatea dela eta, euren frustrazioa adierazi dute. Baina arreta handiagoz begiratu behar da Txinako historia hurbila, Txinak agerraldiari eman dion erantzuna ulertzeko.

Txinako Alderdi Komunistak (PCCh) herri txinatarraren aurrean herrialdea gobernatzeko duen legitimitatea hiru zutabetan oinarritzen da: egonkortasun sozial eta politikoa, hazkunde eta garapen ekonomikoa eta Txina munduko potentzia lider gisa berrezartzea. Azken urteotan, bigarren zutabea zaildu ahala, hirugarrenak garrantzi handiagoa hartu du. Azken bi mila urteetan Txina («Zhongguo», erdialdeko herrialdea) munduko herrialderik boteretsu eta zibilizatuena izan da. Mendebaldekoak iritsi arte, opioa, zeta eta zeramikengatik trukatuz, eta herrialdea atzerriko kontzesiotan banatuz. Horrela hasi zen, PCCHak irainaren mendea deitzen duena. Alderdiaren zilegitasuna, neurri handi batean, irain horri amaiera emateko eta Txina zentroan izango duen zilegizko lekura itzultzeko duen arrakastan oinarritzen da. Donald Trumpen eslogana «Amerika handia izan dadila berriro» bada, Xi Jinpingena «Txina Zhonguo izan dadila berriro» da.

Xik, aldiz, Txina, profil altuagoa hartzeko prest dagoela pentsatzen du argi ta garbi; dela Gerrikoaren eta Ibiblidearen Ekimena bultzatuz, dela Hegoaldeko Txinako Itsasoan bere subiranotasuna berretsiz.

Deng Xiaopingek, Txina mundura zabaldu zuen arkitektoak, bere ondorengoei , kanpoko munduarekin zuten harremanean, «taoguang yanghui» – «distira ezkutatzea, iluntasuna elikatzea» – aholkatu zien. Prosaikoki, hau, profil baxua mantentzea bezala interpreta daiteke, Txinaren indarra ezkutatuz, herrialdea garatzen den bitartean. Hau aldi baterako kontseilu bat besterik ez zen izan. Dengek uste zuen Txina ez zela borrokarako behar bezain indartsua, batez ere AEBekin, eta hobe zela, prest egon arte arreta zentroa saihestea. Xik, aldiz, Txina, profil altuagoa hartzeko prest dagoela pentsatzen du argi ta garbi; dela Gerrikoaren eta Ibiblidearen Ekimena bultzatuz, dela Hegoaldeko Txinako Itsasoan bere subiranotasuna berretsiz. Txinan asko dira Xirekin ados ez daudenak, baina desadostasuna uneari buruzkoa da edukiari buruzkoa baino gehiago. Beldur dira Xi goizegi hasi ote den eta Txinako lorpenak arriskuan jartzen ari den.

Argazkia: Aiokr Chen, Unsplash.

Ez daude hain kezkatuta atzerriko iritzi publikoan duten eragin txarragatik. Txinako publikoari (eta bere buruzagiei) Mendebaldeak Txina umiliatzea uzten ez dutela erakustea da haien kezka.

Gerlari otso diplomazialariek (Txinako eliteko komando unitate bati buruzko film arrakastatsu batengatik horrela deituak) Xiren atzerri politika oldarkor berria sinbolizatzen dute. Zhao Lijian Kanpo Arazoetako Ministerioaren bozeramaileak zuzenduta, twitter eta beste hedabide batzuk erabiltzen dituzte anfitrioiei eraso egiteko, historia negatiboak baztertzeko eta teoria konspiratiboak sustatzeko. Denbora gutxi dute profil baxuko diplomazialari txinatar tradizionalentzat, eta, haien ustez, hauek atzerriko gobernuei eta GKEei Txinako giza eskubideen historia edo Xinjiangen eta Tibeten izandako jokabidea kritikatzeko aukera eman diete, Mendebaldearen hipokrisia aurpegiratu gabe. Txina berriz ere Zhongguo bada, orduan beste herrialde batzuek errespetua erakutsi beharko liokete, eta, bestela, Mendebaldeari eraso egingo diote Ekialde Ertainean eta Afrikako iparraldean izandako porrotengatik, edo beren gizarteetan dituzten desberdintasun sozial eta ekonomikoengatik. Ez daude hain kezkatuta atzerriko iritzi publikoan duten eragin txarragatik. Txinako publikoari (eta bere buruzagiei) Mendebaldeak Txina umiliatzea uzten ez dutela erakustea da haien kezka.

Aldi berean, Txinak Mendebaldean zituen kritikoek, Txina birusa bere eragina areagotzeko erabiltzen ari zela ohartarazi zuten, eta Txinak birusarekin egindako manipulazioa erabili zuten Huaweiren presentzia Europako 5G sareetan bezalako eztabaidak berriz azalerazteko.

Wuhanen COVID-19ren agerraldia gertatu zenean, Txinaren hasierako erantzuna (Hubeiko funtzionarioek hanka sartu ondoren) tradizionalagoa izan zen. MMErekin eta nazioarteko komunitatearekin elkarlanean aritzeko erakustaldi handia izan zen, baita mendebaldeko analistek (Txinaren ezagutzak baino gehiago ideologiak bultzatuta) Txinaren Txernobyl unea zela eta PCCHaren amaiera gertu zegoela adierazi zutenean ere. Birusa mundu osora zabaldu ahala, Txinak babes eta proba taldeak eta medikuak bidali zituen herrialde kaltetuenetara, bereziki Italiara eta Espainiara. «Maskaren diplomazia» delakoak nolabaiteko eragina izan du tokiko herrietan, bereziki garai horretan Europar Batasuneko kideen laguntza txikia jasotzen zutelako (Alemaniak babes-ekipamendua esportatzea ere debekatu zuen). Aldi berean, Txinak Mendebaldean zituen kritikoek, Txina birusa bere eragina areagotzeko erabiltzen ari zela ohartarazi zuten, eta Txinak birusarekin egindako manipulazioa erabili zuten Huaweiren presentzia Europako 5G sareetan bezalako eztabaidak berriz azalerazteko. Mendebaldean krisiaren eraginak gora egin ahala, batez ere haren eragin ekonomikoak, Txina kritikatzen duten eta krisiaren errua leporatzen zioten ahotsak indartu egin dira.

Argazkia: Camillo Corsetti Antonini, Unplash.

Jarduera horiek Txinako biztanleei Txinako gobernuak krisia beste batzuek baino askoz hobeto maneiatu zuela erakusten zieten, eta ez diplomazialariek Txinari egindako mendebaldeko kritikei uko egiten zietela bakarrik.

Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea Wuhaneko birusaz hitz egiten hasi zenean eta birusak Wuhaneko ikerketa instalazio batetik ihes egin zuela baieztatu zuenean, gerlari otso diplomazialariak uhaletik askatu ziren. AEBko armadak birusa Txinara eraman zuela esan zuen Zhao MFAko bozeramaileak. Parisko enbaxada txinatarrak Frantziako gobernuari bere zaharrak utzi eta harrera etxeetan hiltzea leporatu zion. Txinak Australian zuen enbaxadoreak Australiako gobernuari Txinak bere nekazaritza-produktuak erosteari utziko ziola ohartarazi zion birusaren agerraldiari buruzko ikerketa independente batean tematuz gero. Txinako diplomazialari guztiek ez zuten ikuspegi oldarkor hori hartu – Washingtonen Txinako enbaxadore beteranoak publikoki ezeztatu zuen Zhaoren konspirazioaren teoria. Txinaren mundu osoko lagunak kexu ziren otso gerlari diplomatiko hauek Txinaren izen onari egiten zioten kalteagatik. Baina ez zuten guzti honen gakoa ulertu. Jarduera horiek Txinako biztanleei Txinako gobernuak krisia beste batzuek baino askoz hobeto maneiatu zuela erakusten zieten, eta ez diplomazialariek Txinari egindako mendebaldeko kritikei uko egiten zietela bakarrik.

Epe laburrean, Txinaren eta AEBen arteko harremanak AEBren presidentetzarako aukeraketaren eta Trumpen ahaleginen mende egongo dira, honek arreta krisiaren bere kudeaketa txarretik desbideratzeko, Txina erruduntzat joko duelarik.

Txina COVID-19ko krisitik ateratzeko modua AEBak ateratzeko moduaren araberakoa izango da, biak ahuldu egingo dira, eta Txinak herrialde batzuetan, baita Europan ere, bazterketari aurre egin beharko dio. Baina AEBk paper globala betetzeko interes gutxiago dutenez, Txinak ere aukerak izango ditu. Epe laburrean, Txinaren eta AEBen arteko harremanak AEBren presidentetzarako aukeraketaren eta Trumpen ahaleginen mende egongo dira, honek arreta krisiaren bere kudeaketa txarretik desbideratzeko, Txina erruduntzat joko duelarik. Fox albiste-erakundeak «5 begiak» erakundearen inteligentzia-txosten faltsu bat «filtratu» du dagoeneko, eta Txina kritikatzen du Australiako egunkari batean, Trumpek eta Pompeo, Estatu idazkariak, geroago erabiliko duten materiala emanez. Azaroa hurbildu ahala gauza bera gertatuko da. Gerlari otso diplomazialariak ez dira besoak uztarturik geratuko.