Hori ziberespazioan beste edozein eremutan bezain egia da. Krisiaren aurretik, teknologia digitalak garatzen ari ziren lantokia eraldatzeko potentzialarekin, baina horiek hartzea nahiko motela zen, antolakuntzaren inertziak lan-modu tradizionalenak lehenesten baitzituen. Desinformazio-operazioek gizarte-komunikabideetako plataformak erabiltzen zituzten albiste faltsuak eta desitxuratuak zabaltzeko, baina, lortutako zalapartaz haratago, haien inpaktua mugatua zen oraindik. Zibersegurtasuna gero eta kezka handiagoa zen enpresentzat eta gobernuentzat, baina horren ondorioak gure lan-espazioaren digitalizazioaren mugatzen zituen bai eta zaurgarritasunak leku kopuru mugatu batean kontzentratuak izateak. COVID-19aren agerraldiak hori guztia aldatu du.

Entzierroak eta gizartearen urruntzeak teknologia digitalekiko dugun mendekotasuna areagotu dute. Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluak eta Europako Kontseiluak lineako bilerak egin dituzte bideokonferentzia bidez, gobernuetako ministroen kontseilu askok bezala. Milioika langilek etxetik lan egin behar izan dute, eta lankideekin online konpromisoa hartu dute. Eskolek eta unibertsitateek distantziako hezkuntza gutxieneko prestakuntza eta esperientziarekin eman behar izan dute. Irakasleek bidean asmatu behar izan dute, onlineko hainbat tresna eta plataformaren bidez eskolak nola eman ikasiz. Diplomazialariek urrutitik modu eraginkorragoan lan egiten ere ikasi behar izan dute, distantizian elkartuz, “huddles in the corner” garrantzitsuen ordez WhatsApp eta SnapChat trukeak egiten saiatzen diren bitartean.

Teknologia digitalak ere txertatu dira koronabirusaren aurkako borrokan. Pandemiaren balizko bilakaeraren modelizazio informatikoa asko erabili dute gobernuek birusari erantzun politikoak diseinatzen laguntzeko. Birusak kutsatutakoak arakatzen laguntzeko hainbat gailu eta aplikazio digital garatu dira. Etorkizunean, gizarte-baliabideetako plataformen eta bilaketa-motorren metadatuen datu handien analisiak pandemien eta beste gaixotasun infekzioso batzuen garapena denbora errealean zaintzeko ikuspegia eskaintzen du. Baina garapen hauetako bat bera ere ez da eztabaidaezina. Argi dago politikariek ez zituztela benetan ulertu modelizazio informatikoaren mugak, eta modelizatzaileak ez ziren haiek argitzeko prest agertu, eta horrek, beharbada, akats politiko katastrofikoak eragin zituen. Gizarte-baliabideetako plataformen eta bilaketa-motorren miaketa-aplikazioek eta metadatuen analisiak arazo larriak sortzen dituzte datuen pribatutasunari eta babesari dagokienez. Herritarrek beraiek eztabaidatu eta erabaki behar dute non dagoen pribatutasunaren eta babesaren arteko oreka.

Itxialdia amaitzen den heinean, askok normaltasunera itzultzea espero dute, teknologia digitalekiko menpekotasuna murriztuz. Gobernuetako buruzagiek nazioarteko goi-bileretara itzultzea espero dute. Bulegariek kafe makinaren inguruan sozializatzea espero dute, irakasleek ikasgeletara itzultzea eta diplomatikoek euren bileretara itzultzea. Baina horietako asko atsekabetuta gera daitezke. Teknologia gehiago erabiltzera behartuta egoteak erakundeen barruko digitalizazioaren aurkako inertzia hautsi du, bai sektore publikoan, bai pribatuan. Etxez etxeko lana bulegoko lana baino eraginkorragoa izan daitekeela ikusi dute enpresek, langileak lanera joateko beharra kenduz eta bulegoetako espazio beharrak murriztuz. Kanpo Harremanetarako Ministerioek eta nazioarteko erakundeek ikasi dute nazioarteko bilerak online modu eraginkorrean egin daitezkeela eta aire-bidaia garestiak eta kutsatzaileak ezabatu daitezkeela. Unibertsitateek, bereziki, ikasi dute online tailer eraginkorrak eman daitezkeela Zoom bezalako plataformen bidez, eta onlineko hezkuntza, oro har, iraganean baino eraginkorragoa eta interaktiboagoa izan daitekeela.

Beharra asmakuntzaren ama da. Tabu digitala ezabatu den honetan, litekeena da erakundeak are azkarrago mugitzea teknologia berrien ezarpenean. Gobernuko enpresa eta departamentuak ez dira bakarrik etxez etxeko lana eraginkorra eta merkeagoa izan daitekeela konturatu. Halaber, konturatu dira gerente eta lepo zuriko langile gutxi behar dituztela. Adimen artifiziala eta bulegotika gero eta gehiago zabaltzeak, COVID-19ko krisi ekonomikoak eragindako kostuak murrizteko presiopean, lan-indarra murriztuko du, eta gizarte-inplikazio handiak izango ditu. Baina teknologia digitalekiko dugun mendekotasuna eta zibererasoekiko dugun ahultasuna ere areagotuko dira. Zibersegurtasuna ez da teknikarien erantzukizuna bakarrik izango, gizarte osoarena baizik. Soluzio teknikoak, berez, ez dira nahikoa izango. Gobernuek, maila guztietan, estrategia zibernetiko askoz sofistikatuagoak garatu beharko dituzte funtsezko azpiegitura digitalak eta jardueren jarraitutasuna babesteko, nazioarteko inguruneak hegazkorra eta arriskutsua izaten jarraituko duen honetan.