Testu hau beste hizkuntza hauetan ere eskuragarri: English
COVID-19, mundua eta gu
COVID-19, mundua eta gu
URKO AIARTZA
URKO AIARTZA
TM eLabeko Zuzendaria.
Argazkia: Pawel Czerwinski, Unsplash
COVID-19ak, horrela, lehendik bazetozen tendentzia kontraesankorrak azkartuko ditu; eta sakonki azkartu gainera.
Pribatutasunerako eskubidea vs. segurtasuna eztabaida
Gaur egun, COVID-19aren izurritearen aurkako borrokan ezartzen ari diren alarma-estatuko legedi bereziak hartzen ari diren salbuespenezko neurri asko eta asko, edota teknologia arloan ematen ari diren pribatutasunari eragiten dioten neurriak —hala nola data-erabilera eta mugikorren bidezko kontrol eta jarraipena—, osasunaren defentsa helburu hartzen ari badira ere, ikusi beharko da ez ote diren gurekin betirako geldituko.
Baina, segurtasunaren lelopean aztia botilatik ateratzea erraza bada ere, zaila izaten da berriro botilara itzularaztea
Argazkia: Charles Deluvio, Unsplash
Estatuaren indartzea
COVID-19aren ondorioetako bat krisiaren sakontzea eta estatuen indartze joera areagotzea izan daiteke. Mugen itzulera horren adierazle nabaria dugu.
Ereduen talka segur aski areagotu egingo da, gorabeherak gorabehera, betikoarekin jarraitu nahi dutenen eta aldaketa estrukturalak planteatuko dituztenen artean. Eta estatuaren indartzeak berriro tentsioen areagotzea ekarriko du halaber, maila supraestataletan, nahiz estatuak eta entitate subestatalen artean ere.
Madrilgo gobernuak, gainera, joera orokor honi bere nazio proiektua indartzeko —espainiar nazionalismoa hauspotzeko— egitasmoa gehitu dio.
Argazkia: Sara Kurfeß, Unsplash
Europar Batasuna noraezean
COVID-19ak Europar Batasunaren izate-krisia agerian utzi du berriro ere. Bere egungo antolaketa ereduak dituen mugak nabariak dira munduan ezartzen ari den eredu geopolitikorako. Europa “ez arre ez so” ari da. Krisiari aurre egin behar izan dioten lehen Europar estatuak, (Italia, Espainia..) guztiz abandonatuta sentitu dira orain artean EBtik jaso duten laguntza-eza dela-eta, jendartean abandonu sentimendua nabaria delarik. Europak erabaki egin behar du ezartzen ari den mundu global honetan zer paper jokatu nahi duen: aktore izan nahi duen, edo aktore nagusien zelai gune. Bere definizio-ezak beste potentzien zelaigune bihurtu du Europa. gero eta gehiago (AEB, Txina eta Errusia batik bat). Eta afrikar atsotitzak dioen bezala, “bi elefantek borroka egitean belarra da sufritzen duena”. Europak elefante edo belar izan nahi duen erabaki behar du.
Ez dirudi, halere, Europar Batasunak horretarako gaitasunik duenik, azken hamarkadako krisiek adierazi bezala. Euroaren krisiak moneta bakarraren zimenduak zalantzan jarri zituen, bai eta erreforma monetario baten beharra ere; errefuxiatuenak askatasun-mugimenduen krisia, Schengen espazioarena eta europar balioak deitutakoena. Brexitak areagotu egin zuen guzti hau, eta COVID-19ak are gehiago, mugak berriro ezarriz, merkatu bakarraren kontzeptua bera zalantzan jarriz, estatu batzuek produktu batzuen esportazioa beste Europar estatu batzuetara galaraziz, eta oinarrizko elkartasun eta kooperazio kontzeptuak berak kinka larrian jarriz. 6
COVID-19ak Europar Batasunaren izate-krisia agerian utzi du berriro ere. Bere egungo antolaketa ereduak dituen mugak nabariak dira munduan ezartzen ari den eredu geopolitikorako.
Europaren irudia nazioartean oso ukitua gelditu da gainera. Lehendik jada ukitua bazegoen, 2008ko krisia eta Brexitaren ondoren, COVID-19ari erantzun azkar eta koordinatu bat emateko gaitasu-ezak areagotu egin du pertzepzio hori. Txina, Errusia, bai eta Kuba ere, azkar ibili dira eta kooperazio mediko, teknologiko zein militarreko ekimen mediatiko azkarren bidez, Italian zein Europa ekialdean sekulako irudi kolpea eman dute. NATOk zein europar estatu batzuk erantzun arren, kolpe mediatikoa emana dago, eta kolpe honek munduan zabaltzen ari desmendebaltze-prozesuaren sentsazioa areagotu egingo du.
Izurriteak Europar Batasunaren oinarri diren elementuetan (gizarte irekiak, merkatu libreko ekonomia eta segurtasuna eta defentsa) eragin handia izango du. Europar Batasunak erreforma sakon batekin soilik egin dezake seguruenik aurrera. Baina COVID-19ari ematen ari zaion erantzunak agerian utzi ditu berriro ere horretarako zailtasunak. Mundu globalizatuaren interdependentzia eta hiper-konektibitatearen markoan, Europa mailan ere puri-purian dago munduan ematen ari den estatuen arteko kooperazio vs talka eskema. 7
Argazkia: Tedward Quinn, Unplash
Txinaren indartzea eta etorkizuneko geopolitika
Azkenik, argi dago COVID-19ak lehendik zetorren joera bat indartzea ekarriko duela. Txinaren mendea izango da XXI mendea; mila miloi biztanle baino gehiago dituen kultura milurteko eta alderdi bakarreko estatu zentralizatu baten mendea. Munduaren erdigunea Pazifikora mugitu dela argi dago. Hobe genuke hori oso presente edukitzea. Euskal Herria Eurasia kontinenteko Europar Penintsularen mutur batean dago kokatua. Ez orain arte ikusi dugun bezala, munduko maparen erdian. 8 Ongi legoke irudi hori buruan ongi sartzea, etorkizuneko mundua ulertzen joateko. Mapak beti izan dira oso garrantzitsuak mundua eta geopolitika ulertzeko, eta interkonektatutako XXI. mende honetan garrantzitsuak izaten jarraituko dute.
Euskal Herria Eurasia kontinenteko Europar Penintsularen mutur batean dago kokatua. Ez orain arte ikusi dugun bezala, munduko maparen erdian.
Txina-AEB konpetentzia ezartzen ari den ordenu global berriaren erdian egongo da, eta hau komertzioan, baina batik bat teknologia berrietan, bioteknologian eta adimen artifizialean islatuko da; baina baita ideologia mailan ere. Txina ez baita teknologia bakarrik. Munduaren eta bere gobernantzaren ikuskera bat ere bada.
Irudia: Dmthoth / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)
COVID-19aren kudeaketak Txinaren irudia indartuko du munduan zehar, batik bat Afrika eta Asian, baina baita Europan eta Hego Amerikan ere. Hurrengo hilabetetan Txinatarrek izurritearen kudeaketan egindako errelatoaren borroka ikusiko dugu mendebaldeko komunikabideetan, baina munduko estatu asko eta asko Txina zein Errusiara ari dira zuzentzen laguntza bila, eta hau areagotu egingo da.
Nabaria izan da, halaber, AEBen lidergo-gabezia krisi guzti honetan, baina AEBen gainbehera seguruenik askok diotena baino urrutiago dago. AEBek munduko lehen potentzia izaten jarraitzen dute eta horrela izaten jarraituko dute. Eta ez soilik potentzia militarra. Ez dezagun ahantzi munduko inbertsio-funts nagusiak dolarrean eta AEBetako altxorraren bonuetan babesten direla, sekulako finantza zein ekonomia gaitasuna duela, baita nekazaritza industrialean ere, hala nola autokontsumo energetikorako gaitasun osoa duela. Halere, Brookings Institutioneko Rush Doshik dioen bezala, hau mundu mailako lehen krisia izango da AEBen lidergo nabaririk gabe eta Txinaren lidergo maila batekin 9. Ikustekoa da oraindik AEBetan izurriteak izango duen bilakaera, eta horren ondorioak udazkeneko hauteskundeetan. Hauteskunde hauek lehen baino garrantzia handiagoa hartuko dute, nazioarteko harremanen eta geopolitikaren bisio oso desberdinak baitaude jokoan.
Historiak norabidea aldatu du XXI. mende hasieran eta mendebaldearen domeinu garaia amaitu da. Gurea bezalako herri txiki batek ez du inolako eragin gaitasunik mundua hartzen ari den norabidean, baina norabide honek edukiko du eragina gugan, nola ez. Egin dezakegun hoberena errealitate eta erronka berri hauetarako gure herria eta belaunaldi berriak prestatzea izango da. Ari al gara horretan?
Argi dagoena da XXI. mendea Txina eta AEBen arteko harremanek gidatuko dutela, direnak direlakoak harreman hauek. Munduaren erdigunea ozeano barera mugitu da eta Europa ez dakigu subjektu edo objektu izango den ezartzen ari den mundu-ordenu berri honetan. Historiak norabidea aldatu du XXI. mende hasieran eta mendebaldearen domeinu garaia amaitu da.10 Gurea bezalako herri txiki batek ez du inolako eragin gaitasunik mundua hartzen ari den norabidean, baina norabide honek edukiko du eragina gugan, nola ez. Egin dezakegun hoberena errealitate eta erronka berri hauetarako gure herria eta belaunaldi berriak prestatzea izango da. Ari al gara horretan?
- Tracking coronavirus: big data and the challenge to privacy | Free to read
- Ontiveros Emilio. Exceso ( 2019, Madrid).
- Gomart Thomas L,affolement du monde. (2019, Paris)
- Jeremy Rifkin, New Green Deal (2019, New York)
- The United States Are Coming Apart eta Gavin Newsom Declares California a ‘Nation-State’
- Morillas Paul, Lecciones de una crisis global: coronavirus, orden internacional y el futuro de la UE CIDOB.
- ibid
- Bruno Macaes, The Dawn of Eurasia ( 2018, London)
- Doshik Rush, The coronavrus could reshape the global order
- Mahbubani Kishore, Has the West lost it? (2019, London)