Hizkuntza Ofizialen Legea. Hizkuntza Benetan Nazionalak

Kanadak Hizkuntza ofizialen lege berria onartu du, C-13 legea deitua. Hori dela eta, Benoit Pelletierrek Kanadaren nazio egunean La Presse egunkarian argitaratutako artikulua itzuli dugu. Garrantzitsua deritzogu hizkuntz eskubideen “izaera erreparatzailea” edota “berdintasun sustantiboa” dela eta egiten diren aipamenak gurera ekartzea.

Urteetan zehar, Kanadako Auzitegi Gorenak hizkuntza-eskubideei buruzko printzipio batzuk ezarri ditu. Eskubide horien interpretazio zabalaren printzipioa ezarri du kasu guztietan. Era berean, hizkuntza-eskubideak testuinguruan aplikatzeko printzipioa ezarri du, eta printzipio horrek eskatzen du eskubide horiek probintzia bakoitzaren eta Kanadako Estatuaren berezko ingurune soziodemografikoa kontuan hartuta aplikatzea.

 

Jakina, Auzitegi Gorenak etengabe gogorarazi du Kanadako ordenamendu konstituzionalaren azpian dagoen helburu orokorra, hots, Kanadako bi hizkuntza ofizialen berdintasunaren bidean aurrera egitea. Aurrerapen hori bide legegileak eta arauzkoak hartzera bideratuta dago, baita Konstituziokoak ere.

 

Auzitegi Gorenaren arabera, hizkuntza-eskubideak ere beren xedearen argitan interpretatu behar dira. Bereziki, hizkuntza-komunitate gutxituen babesa eta garapena sustatzea du helburu. Gainera, hizkuntza-eskubideak erreparatzaileak dira, iraganeko akatsak eta bidegabekeriak zuzendu nahi baitituzte.

 

Auzitegi Gorenak aipatzen duen berdintasuna “berdintasun substantiboa” besterik ez da, hau da, berdintasuna praktikan, hizkuntza-talde ahulenen eta ahulenen aldeko neurri berezi indartsuagoak eta iraunkorragoak aplikatzea eskatzen duena.

 

Azkenik, Auzitegi Gorenaren arabera, hizkuntza-eskubideek betebehar positiboak ezartzen dizkiote Estatuari, eskubide horiek errespetatzeko eta errespetarazteko irmo jokatu behar duelako.

Ildo horretan, Hizkuntza Ofizialen Legea modernizatzeko C-13 lege-proiektua gehiengo zabalak onartu berri du Komunen Ganberan eta Senatuan. Benetako onespena ekainaren 20an jaso zuen. Lege berri honek Kanadako Auzitegi Gorenaren irakaskuntza guztiak errespetatzen ditu.Denborarekin, immigrazio-araudi eta -politika frankofonoak egingo dira.

Frantsesaren egoera larria kontuan hartzea.

Gainera, frantsesak Kanada osoan duen egoera nahiko prekarioa gehiago kontuan hartzeko eskatu du. Frantsesa babesteko eta sustatzeko konpromisoa hartzen du, hizkuntza gutxitua baita Kanadan eta Ipar Amerikan, ingelesa nagusiki erabiltzen delako.

 

Besteak beste, gutxiengo frankofonoen pisu demografikoaren murrizketa konpontzearen garrantzia aitortzen du, bereziki iritsi berrien etorreragatik. Frantsesak truke eta jarduera ekonomikoetan duen garrantzia ere adierazten du, eta immigrazio frankofonoak ekonomiari egiten dion ekarpena nabarmentzen du, baita ikuspegi frankofonoa kontuan hartzen duten programak finantzatzearen garrantzia ere.

 

C-13 lege-proiektuaren helburua da, halaber, frantziarraren etorkizuna ziurtatuta dagoen Quebeceko komunitate frankofonoaren alde egitea. Horri dagokionez, gogorarazten du Frantses Hizkuntzaren Gutunak (101 lege-proiektua) ezartzen duela frantsesa dela Quebeceko hizkuntza ofiziala, eta ondorioztatzen du gutun horren helburua hizkuntza hori babestea, indartzea eta sustatzea dela.

 

Hala ere, aipatu behar da, C-13 lege-proiektuak 101. lege-proiektua berariaz aipatzen duen arren eta neurri batean legitimatzen duen arren, ez duela haren eduki osoa onartzen. Gainera, C-13 lege-proiektuak ez du onartzen 96. lege-proiektuan jasotakoa ez aplikatzeko xedapenen erabilera. Azken lege hori ere ez da sartu erreferentzia gisa. Halaber, ez du 96. lege-proiektua jasotzen erreferentzia gisa.

 

1969ko Hizkuntza Ofizialen Legeak eta 1988ko Hizkuntza Ofizialen Legeak luze eta zabal hitz egiten dute probintzia bakoitzeko hizkuntza-gutxiengoei buruz. C-13 lege-proiektuak ere asko hitz egiten du horiei buruz, baina, hala ere, frantsesak aurre egin behar dien erronka oso espezifikoak kontuan hartzea proposatzen du.

 

Bestela esanda, C-13 lege-proiektuak paradigma aldatzea proposatzen du. Hemendik aurrera, ingelesa eta frantsesa ez dira ikuspegi probintzialetik soilik hartuko, hizkuntza nazionaltzat baizik, hau da, Kanada osoko hizkuntzatzat.

 

Hori gehiago egokitzen zaio hizkuntza-bikoiztasunaren benetako esanahiari, komunitate frankofonoak eta anglofonoak, gutxiengoak zein gehiengoak, kostatik kostara izatean oinarritzen dena.

Perfektua ez den arren, C-13 lege-proiektuak inplikatutako alderdien arteko oreka fina islatzen du. Oro har, ekarpen nabarmena egiten dio Kanadako hizkuntza-dinamikari. Gainera, gure ustez, okerra litzateke Quebecek lortutako irabazien arabera neurtzea. Herrialde osoarentzako irabazia da.

 

Aborigenen hizkuntzen baieztapenaren gaia geratzen da, noski. Horrek erronka handia planteatzen du Kanadako lotura federalaren testuinguruan. Etorkizunean tratu berezia eman beharko zaio, lehen aipatutako hizkuntza-dualtasuna arriskuan jarri gabe. Aitzitik, osatu egin beharko luke. Ez da zirkuluaren koadratura. Kanadako sistema juridikoa gizartearen bilakaerara egokitzea besterik ez da.

 

Gaur, Kanadaren Eguna dela eta, arrazoi guztiak ditugu C-13 lege-proiektuaren onarpenaz pozteko. Kanadako federalismoaren espirituan kokatzen da. Espero dezagun orain gobernu federala lege honen erredakziotik haratago joatea, eta are lege horren existentziaren azpian dagoen asmotik haratago joatea, hizkuntza-eskubideen ikuspegi eta ikuspegi asimetrikoa are urrunago eramateko.

Benoit Pelletier

Ottawako unibertsitatea